Славянская письменность – бесценное богатство славянских народов

24 мая все славянские народы, которые пользуются кириллическим алфавитом, отмечают День славянской письменности. В Беларуси он празднуется с 1986 года и называется День славянской письменности и культуры.
Дата 24 мая выбрана не случайно – в этот день православная церковь чтит память равноапостольных Мефодия и Кирилла, просветителей и проповедников христианства.
Святые Кирилл и Мефодий оставили нам завет согласия и братства – идею славянской общности и взаимности. Все это является нашим общим бесценным богатством, позволяющим занять достойное место среди других народов мира.
Перевод Евангелия от Иоанна с греческого на славянский создатели славянской азбуки Кирилл и Мефодий начали с фразы: «Искони было Слово, и слово было к Богу, и Бог был Слово...».

Откуда есть пошла славянская письменность

Святые Кирилл и Мефодий составили славянскую азбуку, перевели с греческого на славянский язык несколько богослужебных книг, в том числе избранные чтения из Евангелия, апостольские послания и Псалтырь, что способствовало введению и распространению славянского богослужения.

Братья Кирилл и Мефодий родились в Греции в семье высокопоставленного военного. Мефодий, старший из семи братьев, сначала, как и отец, состоял на военной службе, в течение десяти лет управлял одной из подвластных Византии славяно-болгарских областей, а затем постригся в монахи.

Его брат Константин (в монашестве Кирилл) получил образование при дворе императора Михаила в Константинополе и стал блестящим философом. Он принял сан священника и стал библиотекарем патриарха Фотия. Не раз Кирилл был защитником православия в спорах с еретиками и неверными. Ему приписывают авторство второй славянской азбуки – глаголицы.

В 863 году братья прибыли в Великую Моравию с религиозно-просветительской миссией – проповедовать христианство и с созданной ими славянской азбукой и собственными переводами религиозных книг на славянский язык. Кирилл и Мефодий фактически стали создателями литературного языка, понятного тогда всем славянам.

Белорусская земля также дала миру плеяду талантливых просветителей: Евфросинию Полоцкую, Кирилла Туровского, Франциска Скорину и других светочей духовной культуры. На нашей земле только в течение XIV-XIX веков было издано свыше 7 тыс. книг кириллического письма.

Мова майго дзяцінства. Прэзентацыя выдання

“Затаўка”, “нучкі”, “шкрылі”, “чапок”, “ганчурка”, “вылупак”, “камяга”, “жлукта”, “мажара”…

Гэтыя словы я чытаю ў брашуры “Мова майго дзяцінства”, адшукаўшы яе сярод шматлікай выдавецкай метадычнай літаратуры метадыста Краснапольскага РЦК Валянціны Марчанка.

“Мова майго дзяцінства” – так называецца гэта даследчае яе выданне.

Аўтар прадстаўляе ў зборніку сабраныя ёю словы той мовы, якая была ўласцівая колу людзей вясковага асяроддзя, у якім прайшло яе дзяцінства. А прайшло яно ў вёсцы на мяжы Расіі і Беларусі, а дакладней, – на мяжы Краснапольскага і Краснагорскага раёнаў.

Словы ў выданні падаюцца з тлумачэннямі ў агульнапрынятай мове, з прыкладамі іх ужывання. Да таго ж выданне ілюстравана фотаздымкамі. І такая падача матэрыялу добра раскрывае свет вясковага жыцця, яго рэаліі, а значыць і культуру асаблівага, іншага, як мы разумеем, кшталту.

“За кожным словам паўстаюць у маёй памяці пэўныя гісторыі, за кожным словам – родныя і блізкія ўспаміны, лад жыцця ўжо мінулага стагоддзя. Іх я імкнулася выкласці, каб праілюстраваць моўныя і культурныя каштоўнасці свету майго дзяцінства, зместу жыцця многіх людзей на працягу многіх стагоддзяў. Мова – гэта наша спадчына, якую хочацца пазнаваць і берагчы”, – дзеліцца аўтар работы.

Ці трэба вывучаць і захоўваць тую мову, якая не агульнапрынятая? І ці не згубім мы нешта, калі не захаваем тыя дыялекты і асаблівасці мясцовай гаворкі?

Так, згубім. І згубім не менш, чым мы згубілі б, каб не захавалі такія помнікі даўніны, як рукапісы, адзенне, прадметы працы і быту, хатняе начынне, якія так беражліва збіраюцца і захоўваюцца ў музеях, архівах, бібліятэках, іншых установах культуры.

“Знаёмцеся з маёй работай, чытайце яе, спрабуйце пазнаёміцца з гарманічным вясковым ладам жыцця, які стваралі і народная песня, і мова, і светапогляд вяскоўцаў, і тыя рэчы і прадметы быту, якія прадстаўлялі сабой разумны рацыяналізм, простую і нават сціплую прыгажосць і ўпэўненасць у мудрасці чалавека”, – запрашае аўтар Валянціна Марчанка.

Далучаемся да скарбаў мовы і культуры

Дзень славянскага пісьменства і культуры прадастаўляе шырокую магчымасць інтэграваць у яго мерапрыемствы многія культурныя каштоўнасці. Сёння неабходна вяртацца да сваіх вытокаў і духоўнасці як універсальнай чалавечай якасці, каб захаваць сваю цэласнасць і самабытнасць.

Работнікі культуры заўсёды імкнуцца скарыстаць магчымасці культурнай асветы і выхавання, далучэння да культурнай спадчыны і творчасці, да аб’яднання людзей.

Клубныя ўстановы ДУК “ЦКС Краснапольскага раёна” адшукваюць самыя разнастайныя падыходы ў сваёй дзейнасці, ладзяць  розныя мерапрыемствы, каб усебакова падтрымліваць, захоўваць культурныя каштоўнасці, фарміраваць у грамадстве паважлівае стаўленне да традыцый славянскай культуры, спадчыны свайго народа.

Да Дня славянскага пісьменства і культуры многія клубныя ўстановы раёна запрасілі сваіх наведвальнікаў на экскурсіі ў этнаграфічныя пакоі (этнахаткі) сваіх устаноў, на выстаўкі-прэзентацыі, прапанавалі ўдзел у пазнавальных праграмах і квэстах.

“З любоўю да мінулага”, “Куфар жыцця”, “У традыцыях продкаў” – такія і іншыя прывабныя тэмы былі прапанаваны клубнымі ўстановамі для зацікаўленых на працягу тыдня з 17 па 22 мая.

У Краснапольскім РЦК можна было наведаць выстаўку выдавецкай літаратуры народнага аматарскага паэтычнага аб’яднання “Світанак” “Скарбы роднага слова” і інфармацыйную гадзіну “Слово про Кирилла и Мефодия”.

Члены аб’яднання “Світанак” на творчай паэтычнай пляцоўцы “Сэрцам роднага слова краніся” дзяліліся новымі творамі і абмяркоўвалі значнасць паэтычнай творчасці, роднага слова ў стварэнні свету духоўнасці і адзінства грамадства.

В. МАРЧАНКА

СВЯТЫНІ
Апранаю я строй даматканы,
Ён расшыты матуляй маёй,
Запяю яе песню старанна –
Свет забыты дыхне цеплынёй.
Ручнікоў ільняныя палотны,
Калыханкі на вуснах матуль…
Звон царкоўны, што чыста-лагодны,
Бусел ў небе, куванне зязюль.
Дарагія вы сэрцу святыні,
Вы гаючым цяпельцам ў жыцці.
Мой народзе ніколі не згіне
І не згубіцца ён ў забыцці.
Апранаю я строй даматканы,
Адчуваю – ускрэслі вякі…
І адраз – неўміручымі сталі
Мова, песня і вы, землякі.

БЕЛАРУСЬ
Ты зялёным лістком на планеце,
Беларусь мая, маці-зямля,
Ты краіна – найлепшая ў свеце,
Прыгажэй за якую няма.
Тут лясы і дубровы без краю,
І палёў шапатлівых прасцяг,
Каласы залатыя спяваюць,
І высока ўздымаецца сцяг.
Прыгажосцю чаруюць і вабяць
Храмы, замкі, палацы, дамы…
А майстры па-ранейшаму робяць
З цуда-гліны збаны, як званы.
Па канонах, здавён завядзёных,
Ткуцца слуцкія тут паясы,
І напевы мелодый знаёмых
Зноў выводзяць дзяўчат галасы.
Беларусь, твая слава далёка,
Нібы птушка, па свеце ляціць.
У куточку, дзе бусел-лялёка,
Сапраўды мне пашчасціла жыць.   

АБ’ЕХАЛА ДАЛІ
Аб’ехала далі далёкія –
Горы, пяскі, акіяны…
А сэрца маё загалёкала,
А сэрца не хоча падману.
Мне мрояцца мосцік і рэчачка,
Птушкі прыселі на дроце,
Уздрыгвае ціхая свечачка,
І сэрца маё ў адзіноце.
А сэрца ўдары адлічвае,
Дзённа і ночна ірвецца
Да гэтай зямлі настальгічнае,
Што Белаю Руссю завецца.

Матэрыял падрыхтаваны кіраўніком народнага аматарскага аб’яднання “Світанак”
Валянцінай Марчанка.